Για την εγκατάσταση αιολικού σταθμού

εντός του αρχαιολογικού χώρου Ισθμού της Ιεράπετρας

Μπορούν άραγε ανεμογεννήτριες ύψους 90 και 80 μέτρων να τοποθετηθούν μέσα σε έναν αρχαιολογικό χώρο; Το Υπουργείο Πολιτισμού απαντά στο ερώτημα θετικά υπό προϋποθέσεις. Συναινώντας ωστόσο στην εγκατάσταση αιολικού «πάρκου» εντός του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου του Ισθμού της Ιεράπετρας το Υπουργείο Πολιτισμού νομιμοποιεί το έργο και ανοίγει το δρόμο για ανάλογα σχέδια στο άμεσο μέλλον παρέχοντας σταθερά έγκριση, νομιμοποίηση και διευκολύνσεις προς τους επενδυτές και στεκόμενο απέναντι στην τοπική κοινωνία και τους ενεργούς πολίτες που διαφωνούν με αυτού του είδους την «ανάπτυξη».

Η κήρυξη του χώρου έγινε το 2000 -σε μια πρωτοφανή για τα δεδομένα της εποχής απόφαση- με σκοπό, όπως αναφέρεται στον Διαρκή Κατάλογο Κηρυγμένων Αρχαιολογικών Χώρων και Μνημείων της Ελλάδος (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/9472/478 π.ε./27-3-2000 – ΦΕΚ 517/Β/11-4-2000), «την αποτελεσματικότερη προστασία των αρχαιοτήτων του σπουδαιότατου ιστορικού χώρου του βορείου τμήματος Ισθμού Ιεράπετρας», που αποτέλεσε τη μόνη χερσαία σύνδεση της Κεντρικής με την Ανατολική Κρήτη, ήδη από τη Νεολιθική περίοδο. Στο χώρο αυτό πράγματι η ανθρώπινη δραστηριότητα καθορίζεται απόλυτα από τη γεωμορφολογία και το χαρακτήρα ενός δοσμένου φυσικού περιβάλλοντος, σε μια αμφίδρομη διαχρονικά σχέση.

Η θετική γνωμοδότηση για την πρόσφατη εγκατάσταση αιολικού «πάρκου» στην περιοχή Σμαϊλογγόσι, δεν αντιμετωπίζει την περιοχή ως ενιαίο αρχαιολογικό τοπίο, αλλά ως άθροισμα μεμονωμένων μνημείων ή επιμέρους τοποθεσιών. Η ανθρώπινη δράση στο απώτερο, μα και πιο πρόσφατο, παρελθόν δεν φανερώνεται μονάχα από ένα μινωικό ανάκτορο, έναν αρχαϊκό ή βυζαντινό ναό, αλλά αφήνει πίσω της πλούσια αποτυπώματα: μεγάλοι και μικροί οικισμοί, οικισμοί-καταφύγια, αγροικίες, φυλάκια, μονοπάτια, ταφικά σύνολα, οχυρωματικά έργα, λιμενικές εγκαταστάσεις, πατητήρια, ξερολιθιές, νερόμυλοι, αλληλεπιδρούν σε διάφορες ιστορικές περιόδους και καταδεικνύουν την ανάγκη προστασίας ενός τέτοιου τοπίου ως ενότητας.

Τον τελευταίο καιρό η ενότητα αυτή διασπάστηκε, οι ανεμογεννήτριες έχουν ήδη τοποθετηθεί, έπειτα από άστοχους χειρισμούς σε μια προσέγγιση που δεν έγινε εξαρχής με επιστημονικά ορθό τρόπο:

1.  Το Υπουργείο Πολιτισμού έπαιξε με τις λέξεις, αναφέροντας ότι αρχικά ο αιολικός σταθμός σχεδιαζόταν «οριακά εκτός» του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου, έπειτα από αλλαγή της χωροθέτησης στα σχέδια της εταιρείας «οριακά εντός». Επικαλέστηκε τον Αρχαιολογικό Νόμο (Ν. 3028/2002, ΦΕΚ A-153/28-6-2002), όπου όμως ορίζεται ότι η έγκριση για εγκατάσταση και λειτουργία βιομηχανικής επιχείρησης «χορηγείται εάν η απόσταση από ακίνητο μνημείο ή η σχέση με αυτό είναι τέτοια ώστε να μην κινδυνεύει να επέλθει άμεση ή έμμεση βλάβη αυτού λόγω του χαρακτήρα του έργου» (Άρθρο 10.3). Εδώ λοιπόν η βλάβη είναι και άμεση (διάνοιξη δρόμων, ταπείνωση αναγλύφου κ.λπ.) και έμμεση (οπτική όχληση, αλλαγή χαρακτήρα δραστηριοτήτων στο χώρο) λόγω ακριβώς του χαρακτήρα του έργου (ανεμογεννήτριες ύψους σχεδόν 100 μ. σε έναν αρχαιολογικό χώρο ήπιου αναγλύφου).
2. Υποβίβασε την αξία του εγχειρήματος («ένας μικρού σχετικά μεγέθους αιολικός σταθμός») παραβλέποντας το γεγονός ότι ο αριθμός των ανεμογεννητριών δεν μειώνει σημαντικά τον βαθμό επέμβασης στο φυσικό τοπίο.
3. Η διαπίστωση μετά από αυτοψία ότι στην περιοχή «δεν εντοπίστηκαν ίχνη κεραμικής ή αρχιτεκτονικών καταλοίπων» παραβλέπει τους ποικίλους παράγοντες που επιδρούν στην επιφανειακή ορατότητα των αρχαιολογικών καταλοίπων. Η επιφανειακή έρευνα δεν είναι αρκετή για την απόδειξη απουσίας ή παρουσίας της ανθρώπινης δράσης σε μία θέση.
4. Επέμεινε ότι «δεν υπάρχει καμία οπτική επαφή με καμία σημαντική αρχαιολογική θέση», μέσα από αυτοψία κλιμακίου της Εφορείας Λασιθίου, ενώ είναι επίσης ευρέως γνωστό στην επιστημονική έρευνα ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να διαπιστωθεί με μια απλή επίσκεψη στις θέσεις, αλλά απαιτεί μελέτη προσομοίωσης όπου θα λαμβάνονται υπόψη τα πραγματικά μεγέθη των ανεμογεννητριών ώστε να ερευνηθεί/ επιβεβαιωθεί η οπτική ή μη όχληση του αρχαιολογικού χώρου (μελέτη με χρήση πληροφοριακών συστημάτων γεωαναφορας/ viewshed analysis).

Εκτός των παραπάνω, η έγκριση του αιολικού «πάρκου» σε ένα χώρο για τον οποίο, εκ των υστέρων και έπειτα από τις πιέσεις της τοπικής κοινωνίας, η Αρχαιολογική Υπηρεσία διατύπωσε μέχρι και την πρόθεση να κηρύξει σε ειδική αρχαιολογική Ζώνη Α΄ για την αποτελεσματικότερη προστασία του, η απόσυρση της προσφυγής των κατοίκων στο Κ.Α.Σ., η μη αυτοδίκαιη άρση της άδειας των εργασιών όταν διαπιστώθηκαν παρανομίες από πλευράς της εταιρείας και η τελική απόφαση του Κ.Α.Σ. που διαπίστωσε μεν παρανομία αλλά επέτρεψε στην εταιρία να συνεχίσει το έργο της, αποτελούν ενδεικτικά μόνο στοιχεία της στήριξης και της εύνοιας που παρείχε το Υπουργείο Πολιτισμού στους επενδυτές.

Ο Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων (Σ.ΕΚ.Α.), απέναντι σε παρόμοιες αποφάσεις που αφήνουν το υπουργείο νομικά και ηθικά έκθετο, έκρινε αναγκαία τη συμμετοχή του στην προσφυγή Επιτροπής Πολιτών της Ιεράπετρας προς το Συμβούλιο της Επικρατείας μαζί με άλλα σωματεία και συλλόγους. Ζητά την άρση της νομιμοποίησης και την ακύρωση εγκατάστασης αιολικού σταθμού εντός του κηρυγμένου ως αρχαιολογικού χώρου Ισθμού της Ιεράπετρας. Μια θετική έκβαση της υπόθεσης θα συνέδεε το χωροταξικό των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) με τον αρχαιολογικό νόμο, εμποδίζοντας στο μέλλον την εγκατάσταση ΑΠΕ εντός ή πλησίον αρχαιολογικών χώρων, προστατεύοντας έτσι αποτελεσματικά την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας.

ΩςΣ.ΕΚ.Α. δηλώνουμε την αντίθεσή μας σε τέτοιου είδους φαραωνικά έργα, ξεπερασμένης τεχνολογίας και με αποδεδειγμένα περιορισμένο χρόνο ζωής, που επιβαρύνουν ανεπανόρθωτα το περιβάλλον. Καταγγέλλουμε τη σκανδαλώδη προτεραιότητα που δίνει η κυβέρνηση στις ενεργειακές επενδύσεις -παραπλανητικά χαρακτηριζόμενες ως «πράσινες»- θυσιάζοντας φυσικό τοπίο και αρχαιολογική κληρονομιά.

• Θέλουμε αρχαιολογικό πάρκο και όχι πάρκο ανεμογεννητριών.
• Λέμε όχι στις δήθεν αναπτυξιακές πολιτικές που υπονομεύουν το περιβάλλον και το αρχαιολογικό τοπίο.
• Λέμε ναι στην ευημερία του τόπου με γνώμονα την προστασία της φύσης, το σεβασμό στον άνθρωπο και τη διατήρηση της συλλογικής μνήμης.