Στη σημερινή (25-07-23) συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου εισάγεται το θέμα «Έγκριση ή μη μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων για τη λειτουργία του λιμένα Πειραιά και την κατασκευή και λειτουργία των έργων περιοχής αρμοδιότητας ΟΛΠ ΑΕ του Μaster Ρlan της Cosco». Το Παρατηρητήριο Πειραϊκής και ο Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων (Σ.ΕΚ.Α.) καλούμε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο να καταψηφίσει την μελέτη της COSCO ως ελλιπή και επικίνδυνη για τα μνημεία της Πειραϊκής ακτής και του Πειραιά.

Οι αρχαιότητες της Πειραϊκής έχουν επανειλημμένως απειληθεί από τα έργα κατασκευής του νέου λιμανιού κρουαζιέρας καθώς κι από την εν γένει λειτουργία του λιμένα. Χαρακτηριστικά, 20.000 μετρικοί τόνοι τοξικών υλικών διέρρευσαν το 2020 στη θαλάσσια περιοχή του Ταφικού μνημείου του Θεμιστοκλή έπειτα από διάρρηξη τεχνητού τσιμεντοκιβωτίου (κεσόν). Με τις συνεχείς παραστάσεις του Παρατηρητηρίου Πειραϊκής στον Εισαγγελέα Πειραιά επετεύχθη η απαγόρευση στην COSCO της πρακτικής να μετατρέπει κατά τους χειμερινούς μήνες το «Παλατάκι» (τερματικό σταθμό κρουαζιέρας Ε12) εντός του οποίου βρίσκονται 590 μέτρα του αρχαίου τείχους, άλλοτε σε χώρο στάθμευσης 3.000 Transit αυτοκινήτων και άλλοτε σε χώρο αγώνων πλαγιολίσθησης (δίπλα ακριβώς στο αρχαίο τείχος). Σημειώνουμε ότι το τείχος δεν έχει αναδειχτεί παρά την υποχρέωση που ανέλαβε η COSCO κατά την παραχώρηση του λιμανιού, ούτε έχει παραδοθεί στο κοινό όπως όριζε η υπουργική απόφαση του Οκτωβρίου 2018.

Κατόπιν των καταγγελιών του Παρατηρητηρίου Πειραϊκής και τη δικαίωσή του από το Πρωτοδικείο Πειραιά, η Υπουργός Πολιτισμού αποδέχτηκε τη ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΝΕΑΣ ΠΑΡΑΛΙΑΣ σε απόσταση έως και 40 περίπου μέτρων από το Ταφικό Μνημείο του Θεμιστοκλή, εξ αιτίας των υλικών που διέρρευσαν και έχουν συσσωρευθεί στην κατέναντι ακτή, δυτικά του Ταφικού μνημείου, σε περιοχή που προηγουμένως καλυπτόταν από φυσικούς ογκόλιθους. Με το υπ’ αριθμ. 10295/2954/17-12-2020 έγγραφό του, το ΥΠΠΟ ενημέρωσε τον Οργανισμό Λιμένος Πειραιώς για την υποχρέωσή του να επαναφέρει την ακτή στην πρότερη κατάσταση. Έκτοτε η ακτή δίπλα από το Μνημείο του Θεμιστοκλή παραμένει καλυμμένη από υλικά/μπάζα, χωρίς να έχουν γίνει ενέργειες για την αποκατάστασή της.

Η έλλειψη ακτομηχανικής μελέτης για την προστασία του Ταφικού Μνημείου του Θεμιστοκλή εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για το Μνημείο κι αυτό έχει επισημανθεί πολλάκις από τον Σύλλογο Εκτάκτων Αρχαιολόγων και το Παρατηρητήριο Πειραϊκής. Επιστημονική έρευνα η οποία έχει κατατεθεί το 2021 στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποδεικνύει ότι υπάρχουν επικίνδυνα ακτομηχανικά φαινόμενα, όπως διάβρωση στην περιοχή των προσχώσεων Σκυλίτση στην Πειραϊκή, σε άμεση γειτνίαση με το έργο. Οι διαπιστώσεις αυτές σχετίζονται και με την προστασία (άρθρο 6 του ν. 3028/2002) του ταφικού Μνημείου του Θεμιστοκλή από τους νότιους κυματισμούς. Στη ΣΜΠΕ περιγράφεται ο τρόπος προστασίας χωρίς να έχει προηγηθεί η επιστημονικά απαιτούμενη ακτομηχανική μελέτη, ιδιαίτερα μετά την έκπλυση των 20.000 τόνων υλικών αγνώστου ποιότητας στη θάλασσα τον Δεκέμβριο του 2020.

Το γεγονός ότι ο μελετητής της COSCO δεν γνωρίζει επακριβώς τις ωκεανογραφικές συνθήκες πλησίον του έργου, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι παρούσες μελέτες (ΜΠΕ) που έχουν κατατεθεί δεν αναφέρονται σε καμιά ακτομηχανική μελέτη των φαινομένων (εκτός από τις γενικές αναφορές στον Σαρωνικό κόλπο, που κατά κόρον παρουσιάζονται στη ΜΠΕ), αποτελούν σοβαρές απειλές για το μνημείο, με βάση τη νέα Ευρωπαϊκή Στρατηγική Προσαρμογής, για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή [24.2.2021, SWD(2021) 26].

Συμπερασματικά διαπιστώνεται ότι υπάρχουν περιοχές όπου σημειώνεται διάβρωση και εναπόθεση, αναδεικνύοντας ότι η περιοχή είναι δυναμική και διαμορφώνεται συνεχώς από τις φυσικές δυνάμεις των κυμάτων, της παλίρροιας, των υπερτάσεων, της διάβρωσης και της εναπόθεσης και έρχεται σε αντίθεση με τα ευρήματα της ΜΠΕ.

Οι επιπτώσεις μιας αυξημένης διαδικασίας διάβρωσης, λόγω του έργου επέκτασης του λιμανιού, θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές για το Ταφικό μνημείο του Θεμιστοκλή και να αλλοιώσουν ριζικά το ιστορικό τοπίο στην Πειραϊκή.

Ιδιαίτερα σε σχέση με το Ταφικό Μνημείου του Θεμιστοκλή, τα προτεινόμενα λιμενικά έργα θα δημιουργήσουν έναν μυχό ο οποίος θα προκαλεί αντανακλάσεις της κυματικής ενέργειας και συγκέντρωση φερτών υλικών που επιπλέουν.

Οι λανθασμένες αυτές εκτιμήσεις δημιουργούν ιδιαίτερα επικίνδυνες συνθήκες για το μνημείο, το οποίο ενδέχεται να υποστεί ζημιές σε κάποιες συνθήκες κυματισμών και ανέμων.

Τέλος, η λειτουργία τροφοδότησης πλοίων με LNG και δεξαμενές στην Ηετιώνεια ακτή πλησίον των παρακείμενων αρχαιοτήτων της Ηετιώνειας Πύλης αποτελεί σε περίπτωση ατυχήματος –  ανάφλεξης του νέφους του φυσικού αερίου, σοβαρό κίνδυνο για τα μνημεία.