ΕΝΙΑΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΥΠΠΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΚΑΙ ΝΗΣΩΝ

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΣΥΝΤΗΡΗΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΩΝ

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΚΤΑΚΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΩΝ

Αθήνα, 7/9/2022

ΣΤΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Πέμπτη 8-9-2022 (έναρξη βάρδιας έως 12:00)

σχετικά με το θέμα που έχει προκύψει για τις αρχαιότητες της συλλογής L. Stern και το σχετικό σχέδιο Νόμου

 

Συζητήθηκε στην αρμόδια Επιτροπή Μορφωτικών και Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής το νομοσχέδιο με τον τίτλο ««Κύρωση της συμφωνίας μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης και του Ινστιτούτου Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού του Ντέλαγουερ σχετικά με την επιστροφή στην Ελλάδα ιδιωτικής συλλογής αρχαιοτήτων 161 αρχαιοτήτων του κυκλαδικού πολιτισμού, ευρισκόμενης στη Νέα Υόρκη και την έκθεση αυτής στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης».

Το εν λόγω νομοσχέδιο δημιουργεί ερωτήματα τόσο σχετικά με τον χρόνο της κατάθεσής του, όσο και για τις διεργασίες που προηγήθηκαν της εισαγωγής του στη Βουλή, αλλά και τους όρους που προβλέπει και τις υποχρεώσεις των συμβαλλόμενων μερών.

Συγκεκριμένα, επιχειρείται η κύρωση με ισχύ νόμου τετραμερούς συμφωνίας μεταξύ της Ελληνικής Κυβέρνησης, του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης (Metropolitan Museum of Art) και του Ινστιτούτου Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού (Hellenic Ancient Culture History) με έδρα το Ντελαγουέαρ των ΗΠΑ.

Ουσιαστικά με την εν λόγω συμφωνία ο ιδιώτης συλλέκτης L. Stern «δωρίζει» τη συλλογή του απαρτιζόμενη από 161 αντικείμενα του κυκλαδικού πολιτισμού σε ένα μη κερδοσκοπικό νομικό πρόσωπο με έδρα το Delaware των ΗΠΑ, θα έλεγε κανείς μια εταιρεία ειδικού σκοπού, το οποίο με την πιθανή κύρωση της συμφωνίας από το ελληνικό κοινοβούλιο πρακτικά και ουσιαστικά αναγνωρίζεται ως κάτοχος της συλλογής Stern για 25 + 25 έτη, ενώ το ΜΕΤ θα εκθέτει σε ειδική αίθουσα του Μουσείου για το ίδιο χρονικό διάστημα τα τέχνεργα της συλλογής πλην 15 τα οποία θα εκτεθούν για διάστημα ενός έτους 1/11/2022 – 31/10/2023 στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.

Η συμφωνία την οποία καλείται να κυρώσει η Βουλή προβλέπει ότι η συλλογή συνολικά θα εκτίθεται στο ΜΕΤ από το 2024 ως το 2033, ενώ από το 2034 και έως το 2048 συνολικά ανά πενταετία 45 αρχαιότητες της συλλογής -15 ανά πενταετία- θα εκτίθενται στην Ελλάδα. Σε αντάλλαγμα θα μεταφερθούν στο ΜΕΤ ως δάνεια για το διάστημα των 25 ετών, 45 αρχαιότητες όχι μόνο από το Κυκλαδικό Μουσείο αλλά με απόφαση του υπουργού πολιτισμού και από άλλα ελληνικά δημόσια Μουσεία. Επιπλέον μετά το πέρας του 25ετούς δανεισμού μπορεί το ΜΕΤ σε συνεργασία με το ΙΑΕΠ, που θα συνεχίσει να αποτελεί τον νόμιμο κάτοχο της συλλογής Stern, με νέα συμφωνία δανεισμού να συνεχίσει την έκθεση της συλλογής για ακόμα 25 χρόνια, συνολικά δηλαδή τα 161 αντικείμενα της συλλογής θα επιστρέψουν στην χώρα μετά από 50 χρόνια!

Η πρόταση να κυρωθεί η συμφωνία με Νόμο είναι εξόχως προβληματική σε πάρα πολλά σημεία, γεγονός που διακρίνεται ακόμα και από την αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει το σχετικό κείμενο. Σταχυολογούμε:

α) Στην αιτιολογική έκθεση αναγνωρίζεται ρητά ότι πρόκειται για συλλογή με «ιδιαίτερη αρχαιολογική και επιστημονική αξία και σημασία» που απαρτίζεται από πολιτιστικά αγαθά που «προέρχονται από τον ελλαδικό χώρο και ήταν, μέχρι σήμερα, άγνωστα στο Ελληνικό Κράτος και εν πολλοίς στη διεθνή επιστημονική κοινότητα». Είναι πρωτοφανές σε δημόσιο κείμενο σχετιζόμενο με πολιτιστικά αγαθά που βρίσκονται στην αλλοδαπή να υπάρχει παραδοχή ότι αυτά δεν ήταν γνωστά στο Ελληνικό Κράτος και στην επιστημονική κοινότητα, άρα προέρχονται από παράνομες κατά τεκμήριο δραστηριότητες που σχετίζονται με λαθρανασκαφές και παράνομο εμπόριο έργων τέχνης, και την ίδια στιγμή να ζητείται η κύρωση με νόμο αυτής της κατάστασης

β) Ο προηγούμενος σκόπελος -καθώς ο αρχαιολογικός νόμος είναι πολύ σαφής στα ζητήματα που σχετίζονται με το παράνομο εμπόριο αρχαιοτήτων- γίνεται προσπάθεια να παρακαμφθεί με την αναφορά σε «κινήσεις, οι οποίες οδηγούν σε επαναπατρισμούς αρχαιοτήτων, η ύπαρξη των οποίων δεν είναι καν γνωστή στις αρμόδιες ελληνικές αρχές, άμεσα και οικειοθελώς, χωρίς τα μειονεκτήματα μιας δικαστικής αντιδικίας, όπως είναι ο χρόνος, το κόστος, η αμφίβολη έκβαση, οι δυσχέρειες της αποδεικτικής διαδικασίας, οι αμφισβητήσεις ως προς την αρμοδιότητα του δικαστηρίου [ελληνικού ή της αλλοδαπής], οι αντιδικίες ως προς το εφαρμοστέο δίκαιο [ελληνικός νόμος «Περί Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς» ή αλλοδαπή νομοθεσία]…»

γ) Δεν μπορεί παρά να γεννά ανησυχίες το γεγονός ότι ο ιδιώτης συλλέκτης δωρίζει την συλλογή του σε ένα μη κερδοσκοπικό οργανισμό της αλλοδαπής, ο οποίος είναι παντελώς άγνωστος και ιδρύθηκε πριν από τρεις μόλις μήνες (21/6/2022) με άγνωστο διοικητικό συμβούλιο και καταστατικό, ο οποίος, αν κυρωθεί η συμφωνία με Νόμο, θα αποτελεί για 25 και δυνητικά για 50 έτη τον νόμιμο κάτοχο των 161 αρχαιοτήτων.

δ) Σημειώνουμε ότι κατά την διάρκεια της συζήτησης του Ν. 4761/2020 είχαμε επισημάνει, ότι η σχετική διάταξη που άλλαζε τα διαλαμβανόμενα στον Ν. 3028/2002 σχετικά με την μακρόχρονη εξαγωγή αρχαιοτήτων για 25 + 25 έτη δεν αποτελούσε ρύθμιση επ’ ωφελεία του δημοσίου συμφέροντος. Δεν μπορούσαμε όμως ποτέ να φανταστούμε, ότι η πρώτη εφαρμογή αυτής της διάταξης δεν θα αφορούσε αρχαιότητες νόμιμα εκτεθειμένες σε δημόσια ελληνικά μουσεία αλλά σε αρχαιότητες που έχουν αποκτηθεί από ιδιώτη με σκαιό τρόπο και τις κρατούσε μέχρι σήμερα άγνωστες στο ελληνικό κράτος και στην διεθνή επιστημονική κοινότητα. 

ε) Αν, παρ’ ελπίδα, κυρωθεί αυτή η συμφωνία τότε πρόκειται για δραματική αλλαγή στην πολιτική περί επαναπατρισμού παρανόμως κτηθέντων αρχαιοτήτων, όπως την γνωρίζουμε και εφαρμόζουμε οι εργαζόμενοι και οι υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ. Είναι γνωστό, ότι μέσα από την εργώδη προσπάθεια των συναδέλφων στις Υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ αλλά και στην αρμόδια Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών του ΥΠΠΟΑ, σε συνεργασία με τις αρμόδιες διεθνείς και εθνικές αρχές, έχουμε επιτύχει τον πραγματικό επαναπατρισμό πολλών και σημαντικών αρχαιοτήτων παρανόμως ευρισκομένων σε χέρια τρίτων.

στ) Η ελληνική κυβέρνηση, προσπαθεί να νομιμοποιήσει την παραμονή και έκθεση κυκλαδικών αρχαιοτήτων στο ΜΕΤ για 50 χρόνια, με επιχειρήματα περί «μεγάλου αριθμού επισκεπτών στο ΜΕΤ», «παγκοσμιοποίησης της τέχνης» και «προβολής της χώρας στο εξωτερικό», πανομοιότυπα με τα επιχειρήματα που χρησιμοποιεί με απαράδεκτο τρόπο το Βρετανικό Μουσείο για την μη επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα στον γενέθλιο τόπο τους.

Καλούμε την κυβέρνηση να αποσύρει από τη Βουλή το σχέδιο νόμου, καθώς η εν λόγω συμφωνία υποσκάπτει την εθνική πολιτική για τον επαναπατρισμό αρχαιοτήτων, αδυνατίζει την διεθνή θέση της χώρας υποχωρώντας από την πάγια θέση για νομική διεκδίκηση, ανοίγει το δρόμο για παρόμοιες συμφωνίες νομιμοποίησης συλλογών οι οποίες απαρτίζονται από αρχαιότητες αμφίβολης προέλευσης και σίγουρα κτηθείσες με αντιεπιστημονικό και πιθανώς παράνομο τρόπο.

Για τους λόγους αυτούς κηρύσσουμε στάση εργασίας την Πέμπτη 8/9/2022 (από την έναρξη της βάρδιας έως τις 12 το μεσημέρι) και συγκέντρωση στις 10 π.μ. στο κεντρικό κτήριο του ΥΠΠΟΑ, Μπουμπουλίνας 22.

ΕΝΙΑΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΥΠΠΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΚΑΙ ΝΗΣΩΝ

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΣΥΝΤΗΡΗΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΩΝ

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΚΤΑΚΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΩΝ