Γράψαμε τόσες ωραίες διαθήκες

Ποτέ δεν ανοίχτηκαν

Δεν τις διαβάσανε

γιατί εμείς δεν πεθάναμε

Γ. Ρίτσος

Στις 28 Ιουνίου 2024, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών πραγματοποιήθηκε η φιέστα της Έναρξης του Arxellence3, του νέου διεθνούς διαγωνισμού αρχιτεκτονικών ιδεών με θέμα «Διατήρηση της Ιστορικής Μνήμης και Ανάδειξη και Προστασία των Ιδιαίτερων Περιβαλλοντικών Χαρακτηριστικών της Νήσου Γυάρου». Ο διαγωνισμός διοργανώθηκε από την ALUMIL και την Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία Πολιτιστικού και Κοινωφελούς έργου ΑΙΓΕΑΣ, το ίδρυμα δηλαδή της εφοπλιστικής οικογένειας Μαρτίνου. Για να κρατηθούν κάποια προσχήματα δημόσιου ελέγχου, ο διαγωνισμός τελούσε υπό την εποπτεία και συνδιοργάνωση του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας και υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Στην εκδήλωση δεν προσκλήθηκαν όλοι οι ενδιαφερόμενοι και όσοι κυρίως έπρεπε να είναι εκεί, και αυτό είναι ενδεικτικό των αντιλήψεων και προθέσεων των διοργανωτών της. Δεν προσκλήθηκαν για παράδειγμα ο Δήμος και εκπρόσωποι της τοπικής κοινωνίας της Σύρου, ο Σύλλογος Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών, σύλλογοι Αρχιτεκτόνων, το ΕΜΠ που είχε εκπονήσει παλαιότερη μελέτη για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του νησιού, κ.ά.

Είναι γεγονός ότι είναι πολλά τα ερωτήματα που προκύπτουν από αυτό το διαγωνισμό με κεντρικότερο όμως ένα: Γιατί η Γυάρος; Στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 6.000 νησιά και βραχονησίδες. Από αυτά κατοικούνται περίπου 200. Γιατί συγκεκριμένα να επιλεγεί η Γυάρος; Μια καλοπροαίρετη προσέγγιση θα απέδιδε την κίνηση αυτή στις κοινωνικές και περιβαλλοντικές ευαισθησίες μιας εταιρείας και μιας εφοπλιστικής οικογένειας που και οι δύο «τυχαία» βρίσκονται πολύ κοντά στην κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό/manager. Ας μη γελιόμαστε όμως, για τους ιδιώτες, η Γυάρος αποτελεί απλώς ένα ακόμη πεδίο κερδοφορίας. Είναι πάνω από μια δεκαετία άλλωστε που εταιρείες προσπαθούν να εγκαταστήσουν ανεμογεννήτριες στη Γυάρο όπως σε κάθε νησί και βουνοκορφή της χώρας.

Όλα αυτά όμως δεν απαντούν στο ερώτημα «γιατί συγκεκριμένα η Γυάρος;». Θεωρούμε ότι η επιλογή της Γυάρου για την κυβέρνηση του Κ. Μητσοτάκη, αν δεν παρακίνησε ο ίδιος τους επενδυτές, μόνο τυχαία δεν είναι. Οι διάδοχοι των εθνικοφρόνων παρατάξεων που έχτισαν τις Γυάρους και τα Μακρονήσια δεν στοχεύουν στη διατήρηση και την ανάδειξη της συλλογικής μνήμης των λαϊκών αγώνων αλλά στο ξέπλυμά τους. Αλήθεια, ακόμη και στα μάτια του πιο καλοπροαίρετου, τι σημαίνει η δημόσια διερώτηση του πρωθυπουργού, Κ. Μητσοτάκη, για το «αν το παιδί δεκαεφτά χρόνων το ενδιαφέρει τι έγινε το 1963»; Τι σημαίνει η δημόσια διαπίστωση της άλλοτε υπουργού εργασίας (που έχει διατελέσει υπεύθυνη και στον τομέα «Πρόνοιας» και «Κοινωνικής Αλληλεγγύης») κ. Δ. Μιχαηλίδου, ότι είναι «ψυχικά νοσούντες» όσοι αρνούνται να ξεχάσουν τον αντιδικτατορικό αγώνα; Τι σημαίνει η δημόσια απεύθυνση του βουλευτή και σημερινού προέδρου της βουλής, κ. Κ. Τασούλα, που έθεσε στην κρίση του καθενός και της καθεμίας αν η θανατική ποινή και εκτέλεση του Μπελογιάννη «ήταν δίκαιη ή άδικη»; Αλήθεια, ακόμη και στα μάτια του πιο καλοπροαίρετου, τι θέση έχουν σε οποιοδήποτε κυβέρνηση οι νοσταλγοί της 7ετίας, τύπου Βορίδη, Πλεύρη και Γεωργιάδη (νυν βουλευτές της ΝΔ και υπουργοί της κυβέρνησης) ή οι γεφυροποιοί με την ακροδεξιά και τη Χρυσή Αυγή, τύπου Μπαλτάκου (άλλοτε γενικός γραμματέας της ΝΔ);

Η Γυάρος και η Μακρόνησος αποτελούν τους κατεξοχήν τόπους εκτοπισμού και μαρτυρίου της Ελλάδας. Είναι τόποι που το άκουσμά τους λειτουργεί μετωνυμικά της λέξης «εξορία». Οι εξορίες και τα βασανιστήρια όμως δεν αφορούσαν όλους τους Έλληνες, αλλά κυρίως τους ανθρώπους του αγώνα και της αριστεράς. Ο στόχος της κυβέρνησης δεν είναι η διαγραφή της μνήμης, αλλά η αλλοίωση, το στρογγύλεμα, ο συμψηφισμός και ο -προσφιλής στην κυβέρνηση των αρίστων- αναθεωρητισμός. Θέλουν να μετατρέψουν τη Γυάρο σε ένα αποστειρωμένο επενδυτικό πάρκο με ολίγη οικολογία και ολίγη μνήμη εθνικής συμφιλίωσης και αγώνων «όλων των Ελλήνων». Με αυτόν τον τρόπο, ένας τόπος σκοτεινής και τραυματικής μνήμης θα χάσει το ουσιαστικό του νόημα ως ένας χώρος φρίκης αλλά και αντίστασης. Τον χαρακτήρα αυτόν βέβαια δεν θα μπορούσε να τον εξασφαλίσει ή να τον αναδείξει ούτε και το Υπουργείο Πολιτισμού, ειδικά με τη σημερινή του ηγεσία, η οποία έσπευσε να δηλώσει την υποτέλειά της και να αγκαλιάσει την ιδιωτική πρωτοβουλία.

Η Γυάρος όμως πρέπει να μείνει σε δημόσια χέρια. Καλούμε την κυβέρνηση να αποσύρει άμεσα κάθε «επενδυτικό» σχέδιο για τη Γυάρο. Το νησί πρέπει να παραμείνει δημόσιο και ανοιχτό σε όλους μακριά από τα χέρια ιδιωτών και επενδυτών. Να εφαρμοστούν οι προτάσεις αποκατάστασης και ανάδειξης των κτηρίων που είχε εκπονήσει πριν από λίγα χρόνια το ΕΜΠ. Συνέπεια της περιβαλλοντικής και πολιτιστικής σημασίας του, να κηρυχθεί και πάλι ολόκληρο το νησί τόπος απόλυτης προστασίας. Καλούμε όλους τους πολίτες να αντισταθούν στα καταστροφικά σχέδια της κυβέρνησης. Η Γυάρος δεν έχει ανάγκη από «επενδύσεις». Η Γυάρος πρέπει να μείνει τόπος μνήμης, πρέπει να θυμίζει για πάντα την κόλαση που ήταν, γιατί μόνο έτσι το πραγματικό μήνυμά της δεν θα ξεχαστεί ποτέ! Σε πείσμα εκείνων που θέλουν να στρεβλώσουν ή να σβήσουν τη συλλογική μνήμη, η Γυάρος, αλλά και η Μακρόνησος, ο Άη Στράτης, όλοι οι τόποι εξορίας και εξόντωσης του προηγούμενου αιώνα, θα συνεχίσουν να αποτελούν για το λαό φάρους ελπίδας, αντίστασης και αγώνα.